Nguyên nhân cháy nhà phổ biến và cách phòng chống hiện nay

Theo thống kê của Hiệp hội Phòng cháy chữa cháy Hoa Kỳ (NFPA), mỗi năm ở nước này xảy ra tới hơn 350.000 vụ cháy nhà, khiến 2.000 người chết và thiệt hại tài sản lên đến hàng tỷ USD. Có nhiều nguyên nhân gây cháy nhưng tựu chung có 02 nguyên nhân cơ bản: đám cháy bắt nguồn từ các vật dụng gây cháy hoặc từ các phản ứng hóa học gây cháy. Xác định được nguyên nhân gây cháy và giảm thiểu các mối nguy từ các nguyên nhân này sẽ giúp hạn chế nguy cơ cháy nhà, giữ an toàn tính mạng và tài sản.

NFPA đã chỉ ra một số nguyên nhân cụ thể gây cháy và các phòng chống như sau:

1. Cháy liên quan đến nấu nướng

Đây là nguyên nhân gây ra khoảng 48% số vụ cháy ở các khu dân cư. Nguyên do thường bởi dầu mỡ bốc cháy khi bị đun nóng quá mức trên bếp hoặc trong lò vi sóng mà không cần mồi lửa trực tiếp. Do vậy, người nấu ăn cần chú ý luôn có mặt và kiểm soát đồ nấu khi dùng dầu mỡ và nếu xảy cháy do dầu mỡ, tuyệt đối không dùng nước để dập lửa vì sẽ khiến ngọn lửa càng bùng lên. Ngoài ra, các dụng cụ nấu ăn di động như: nồi cơm điện, lò nướng bánh mỳ, chảo điện… cũng là nguyên nhân gây cháy bởi nguy cơ chập điện, cháy nổ do bị người nấu ăn bỏ quên hoặc không được vệ sinh đúng cách. Các lò nướng thịt cũng có thể gây cháy khi có thể bắt lửa vào sàn, tường nhà bằng gỗ, bàn, ghế gỗ, do vậy khi nướng thịt trong nhà hoặc các bữa tiệc BBQ ngoài vườn cần chú ý không kê các lò nướng sát vách gỗ hoặc ngay trên bàn gỗ, không đặt trực tiếp lên sàn nhà lát gỗ. Trong bếp tốt nhất nên có một bình cứu hỏa nhỏ dùng bọt khí để ngay khi cần thiết có thể sử dụng kịp thời.

Nguyên nhân cháy nhà liên quan đến nấu nướng thường xuất phát từ sự bất cẩn hoặc thiếu kỹ thuật khi chế biến thực phẩm. Dầu nấu ăn khi được đun nóng ở nhiệt độ cao có thể tự bốc cháy, và ngọn lửa này có khả năng lan rộng nhanh chóng nếu có vật liệu dễ cháy xung quanh.

Hoặc đôi khi, chảo quá nóng có thể làm cháy thực phẩm và tạo ra ngọn lửa. Thêm vào đó, nếu không vệ sinh lò nướng thường xuyên, mỡ và dầu còn sót lại từ các lần nướng trước có thể gây ra cháy.

Và một nguyên nhân cháy nhà phổ biến do nấu nướng đó chính là quên tắt bếp lửa sau khi nấu hoặc không canh bếp trong quá trình nấu ăn. Các dụng cụ nấu ăn bằng điện như bếp điện, lò vi sóng, nồi chiên không dầu,… cũng có thể bị chập điện và gây cháy.

2. Cháy gây ra bởi các đồ tạo nhiệt

Đây là nguyên nhân cao gây ra các vụ cháy nhà (chiếm khoảng 15%, với khoảng 25.000 vụ cháy mỗi năm và khiến 300 người thiệt mạng). Các đồ tạo nhiệt sử dụng xăng, dầu (như đèn, máy phát điện mini, lò sưởi…) đặc biệt nguy hiểm vì xăng dầu có thể rò rỉ và rất dễ bắt lửa, khi bị bắt lửa thì cháy lan hoặc bùng phát rất nhanh. Các đồ dùng điện khi bị rò rỉ điện cũng rất dễ gây cháy. Do vậy, người sử dụng cần chú ý kiểm tra thường xuyên và bảo dưỡng định kỳ các thiết bị, bọc dây điện cẩn thận tránh nguy cơ chuột cắn gây rò rỉ điện và đặt các thiết bị trong tầm kiểm soát khi sử dụng, không bỏ ra ngoài khi thiết bị đang hoạt động. Không nên để các đồ dễ bắt lửa như: vải, đệm, bông… sát các thiết bị này.

Hãy kiểm tra các thiết bị sưởi ấm của bạn hàng năm bởi những kỹ thuật viên có trình độ. Và hãy đặt máy sưởi cách xa mọi thứ có thể cháy bao gồm rèm cửa, đồ đạc ít nhất một mét và đặc biệt không sử dụng máy sưởi để làm khô giày hoặc quần áo. 

Hãy kiểm tra những thiết bị điện, đồ gia dụng đặc biệt là thiết bị sưởi ấm trong gia đình định kỳ và sửa chữa kịp thời. Bạn cũng không nên đặt các thiết bị sưởi ấm gần những thứ dễ bắt lửa và không dùng lò sưởi để hong kho đồ.

3. Cháy do điện

Theo Tổ chức an toàn điện Hoa Kỳ, đây là nguyên nhân gây ra 51.000 vụ cháy mỗi năm, khiến 500 người chết, 1.400 người bị thương và thiệt hại tới hơn 1,3 tỷ USD. Chủ yếu là do chập điện do dây dẫn hoặc sử dụng điện quá tải dẫn đến nổ cầu chì, cháy dây dẫn điện. Đặc biệt, các vụ cháy do điện chủ yếu diễn ra trong quá trình chủ nhà đang ngủ. Do vậy, để phòng tránh nguyên nhân cháy này, người chủ nhà cần tuân thủ an toàn trong việc thiết kế mạng lưới điện, thường xuyên kiểm tra bởi thợ điện chuyên nghiệp để phát hiện bất ổn và khắc phục kịp thời, không sử dụng điện quá công suất thiết kế. Mạng lưới điện trong nhà cần có cầu chì tổng và cầu chì từng khu vực để điện được ngắt tự động khi xảy ra sự cố. Đồng thời, đường dây điện cần được sử dụng đúng mục đích, khắc phục và thay thế khi đã cũ nát.

Một thiết bị điện có thể dễ dàng bắt lửa nếu nó bị lỗi hoặc có dây bị sờn. Hoặc nếu sử dụng điện quá mức có thể dẫn đến chập cháy. Vì vậy cần thường xuyên kiểm tra thiết bị và ổ cắm điện trong nhà của bạn.

Cháy do điện thường xuất phát từ một số vấn đề khác nhau, chẳng hạn như:

Ngắn mạch: Khi hai dây điện tiếp xúc với nhau hoặc với vật liệu dẫn điện khác như nước, có thể gây ra hiện tượng ngắn mạch và tạo ra lửa.

Quá tải: Khi một mạch điện chịu tải lớn hơn khả năng cho phép, dẫn đến dây nóng chảy và có khả năng gây cháy. Nguyên nhân cháy nhà này thường xảy ra khi có quá nhiều thiết bị được cắm vào một ổ cắm hoặc dùng dây kéo dài không đúng cách.

Thiết bị điện hỏng: Các thiết bị điện cũ hoặc bị hỏng có thể gây cháy, đặc biệt nếu chúng bị lỏng lẻo, rách hoặc nếu phích cắm không kết nối chặt với ổ cắm.

Đường dây điện bị hỏng: Chuột và các loài gặm nhấm khác có thể cắn vào dây điện, gây hỏng vỏ bọc và tạo ra nguy cơ ngắn mạch – một nguyên nhân cháy nhà cũng vô cùng phổ biến.

Đối với thiết bị điện, hãy kiểm tra thường xuyên và đảm bảo chúng không bị sờn hay hở điện. Việc sử dụng điện quá mức cũng là một nguyên nhân gây ra cháy nổ đáng chú ý nhất.

4. Cháy do hút thuốc

Nguyên nhân này dẫn đến cái chết của 1.000 người và khiến 3.000 người bị thương mỗi năm và chiếm khoảng 5% số vụ cháy nhà. Việc đánh rơi tàn thuốc đang cháy lên sàn nhà hoặc vật dụng dễ bắt lửa trong nhà, ném điếu thuốc đang cháy dở vào thùng rác… Những kết cục bi thảm thường xảy ra khi chủ nhà đã đi ngủ hoặc đi vắng sau khi tự mình hoặc bị khách đến nhà hành động bất cẩn. Không ít vụ xảy ra vì chủ căn hộ đã hút thuốc lá trước khi đi ngủ trong phòng ngủ không để sẵn gạt tàn thuốc lá, do vậy đã búng tàn thuốc xuống sàn hoặc vô tình ném tàn thuốc tưởng như đã được dụi tắt vào một góc nào đó có vật liệu bắt lửa. Do vậy, cần tuyệt đối tránh hút thuốc cạnh các đồ dễ bắt lửa và khi hút thuốc trong nhà bắt buộc phải có gạt tàn và chỉ gạt tàn, để thuốc vào đó.

Phòng ngủ của bạn nên hạn chế hút thuốc. Một điếu thuốc không được sử dụng đúng chỗ có thể dễ dàng gây ra ngọn lửa vì đầu điếu có thể tồn tại trong vài giờ.

Nó có thể bùng cháy nếu tiếp xúc gần với các vật dễ cháy, trong số đó có thể kể đến đồ nội thất. Theo nghiên cứu con số tử vong do hỏa hoạn chiếm 73% hỏa hoạn bắt nguồn từ phòng ngủ hoặc phòng khách.

Theo Sở Y tế Hà Nội, Việt Nam nằm trong 15 quốc gia có số người hút thuốc lá cao nhất trên thế giới. Tại Hà Nội, năm 2022, tỷ lệ người dân từ 15 tuổi trở lên có sử dụng thuốc lá là 19,1%. Bộ Y tế cũng cho biết, số người hút thuốc lá tại Việt Nam ước tính vào năm 2020 là khoảng 15,4 triệu người. Đây là những con số vô cùng khủng khiếp và cũng là một trong những nguyên nhân cháy nhà thường gặp.

Việc hút thuốc trong nhà không chỉ độc hại vì khói thuốc mà còn có nguy cơ gây ra cháy. Đôi khi, người hút thuốc có thể thiếu cảnh giác và để quên điếu thuốc chưa tắt trên sofa, giường, hoặc gần vật liệu dễ cháy khác. Thuốc lá chưa dập tắt hoàn toàn có thể gây ra cháy chậm, và lửa có thể bùng phát mà không có dấu hiệu trước đó.

5. Cháy do đốt nến và diêm

Thống kê của NFPA cho thấy, đây là nguyên nhân gây ra 8.200 vụ cháy mỗi năm, khiến 80 người chết và 770 người bị thương. Nến khi cháy để thắp sáng hoặc trong các lễ hội, sinh nhật nhưng bị rơi vào các vật bắt lửa hoặc xuống sàn gỗ là nguyên nhân gây tai họa, đặc biệt là các dịp năm mới, Giáng sinh… Ngoài ra, rất nhiều vụ, người lớn không để ý nên trẻ em đã nghịch bật lửa hoặc hộp diêm dùng để thắp nến và đã gây ra hỏa hoạn. Để hạn chế rủi ro, nên thắp nến trên những đồ vật cách lửa, không mất quan sát trong suốt thời gian nến cháy. Tuyệt đối không cho trẻ nhỏ tự ý nghịch diêm và bật lửa trong nhà.

Nếu nhà bạn có sử dụng nến thì hãy để chúng trong giá đỡ chắc chắn trên một bề mặt phẳng. Và đặc biệt hãy tránh xa những vật liệu dễ cháy và xa tầm tay của trẻ em hoặc vật nuôi. Nếu không còn sử dụng hoặc khi bạn ra khỏi nhà thì hãy thổi tắt chúng.

Nến và diêm đều là nguyên nhân cháy nhà thường gặp. Nếu nến được đặt gần vật liệu dễ cháy như rèm, sách, hoặc quần áo, ngọn lửa có thể dễ dàng lan đi khắp mọi nơi. Hơn nữa, việc để nến cháy không giám sát hoặc để diêm chưa cháy hết rơi xuống bề mặt dễ cháy cũng có thể gây ra cháy.

6. Cháy do hóa chất

Tưởng như hóa chất chỉ gây nguy hiểm ở những nơi như: nhà kho, phòng thí nghiệm, nhà máy, công trường nhưng đây cũng là nguyên nhân phổ biến gây cháy nhà. Nguyên nhân là do các hóa chất, dung dịch được chủ nhà cất chứa trong nhà như: gas, xăng, dầu, sơn… khi tiếp xúc với nguồn cháy hoặc bị bảo quản ở nhiệt độ cao đã phát cháy ở ngưỡng cháy khi được tiếp xúc với oxy. Do vậy, chủ nhà cần lưu trữ hóa chất trong các thùng kín, đảm bảo an toàn, ở những khu vực cách nhiệt. Tốt nhất là trong các thùng sơn màu đỏ, có ký hiệu phòng cháy rõ ràng và hóa chất chỉ được đổ đầy 95% dung tích thùng. Đặt các thùng này cách xa khu vực sống càng xa càng tốt. Khi rót hoặc chiết tách các hóa chất này xong, cần dọn sạch vật dụng chiết tách hoặc ống dẫn, lau dọn sạch những hóa chất bị rơi vãi. Mỗi thùng hóa chất khác nhau cần có dấu hiệu phân biệt rõ ràng, tránh nhầm lẫn.

Một số hóa chất gia dụng hoặc công nghiệp khi tiếp xúc với không khí hoặc với nhau có thể phản ứng và tạo ra lửa. Ví dụ, dầu mỡ, xăng dầu hoặc các hóa chất tự bốc cháy có thể gây ra cháy khi được lưu trữ và bảo quản không đúng cách. Chỉ một sự bất cẩn hoặc sơ suất nhỏ khi cất và bảo quản các loại hóa chất này trong gia đình cũng có thể dẫn đến các đám cháy lớn.

7. Cây thông Noel

Cây thông Noel vào mỗi dịp Giáng sinh là trung tâm chú ý của ngôi nhà nhưng nó cũng trở thành mối nguy với tổng số khoảng 45 người chết mỗi năm. Ban đầu là cây thông tươi xanh, tuy nhiên theo thời gian, đến cuối mùa, cây bị khô và rất dễ bắt lửa. Các ngọn đèn và dây điện treo trên cây có thể gây cháy cây và lan ra cả ngôi nhà. Nguy cơ này càng cao với các cây thông giả làm từ giấy bóng hoặc nhựa. Do vậy, tuyệt đối không bật các đèn nhấp nháy hoặc đèn sáng được mắc trên cây thông khi chủ nhà đi vắng. Kiểm tra độ an toàn của các thiết bị này trong suốt quá trình để trên cây thông. Tốt nhất nên sử dụng đèn LED. Các bóng hỏng cần được thay kịp thời. Để cây thông trên đế kim loại hoặc đá, có khoảng cách với các đồ dễ bắt lửa. Khi cây thông khô, không nên để trong nhà nữa

Mỗi mùa giáng sinh, cây thông Noel trở thành “tâm điểm” của không gian sống trong gia đình, nhưng nếu không được chăm sóc đúng cách, nó có thể trở thành nguyên nhân gây cháy. Cây thông Noel khô rất dễ bắt lửa, đặc biệt khi tiếp xúc với nguồn nhiệt như đèn trang trí hoặc nến.